Terug van weg geweest!

Kijk even met me mee naar wat we de voorbije 6 eeuwen hebben geleerd.

Op zowat elke tentoonstelling van hedendaagse kunst kunnen we het wel vaststellen.
De wereld rondom ons wordt serieus in vraag gesteld en op soms onverstaanbare manier naar ons geprojecteerd. Toch aan degenen die het willen ondergaan.

Maar het is niet voor het eerst dat dit gebeurd.

Denken we maar aan het expressionisme en het impressionisme van zo grofweg 150 jaar geleden. Het landschap wordt weergegeven zoals het wordt ervaren door het gevoel van de schilder. Niet zoals het voor het oog van de schilder verschijnt. Het wordt meer dan een exacte weergave van de werkelijkheid.

Hieraan voorafgaand tijdens de verlichting heeft de mens afstand genomen van het cultuurlandschap waarin hij leeft. De natuur wordt een toevluchtsoord om te ontsnappen aan de cultuur van die tijd met daarin de opmars van de techniek.
De natuur wordt zelfs een strijdmiddel om de cultuur te bekampen.

De oorzaak van deze ontsnapping aan de cultuur moeten we niet te ver gaan zoeken. Ze ligt namelijk in de renaissance waarin de mens even teruggrijpt naar het geloof als centraal thema. Het godsbeeld overwint zijn omgeving en wordt centraal gesteld in tal van kunstvormen.
Ook dit angstvallig teruggrijpen naar het geloof komt niet zomaar uit de lucht gevallen.

Het is een reactie op het de overheersing van het landschap op het individu. De eeuwen ervoor heeft het landschap stilaan het individu overwonnen. De exacte weergave van omgeving zonder dat er enige vorm van duidelijk aanwezige menselijke activiteit te bespeuren valt is hiervan een duidelijk bewijs dat we vandaag nog op tal van schilderijen uit lang vervlogen tijden kunnen waarnemen.

Het is echter geen plotse overschakeling geweest van individu naar landschap, maar een lang proces van kennis van perspectief en de veranderende positie van het geloof in de tijd.

Een proces dat begon met de Vlaamse Primitieven. Kenmerkend voor de tijd waarin ze leefden was een uitzichtloze situatie waarin gerichtheid op een geloof vaak de enige uitweg was. Kenmerkend hier is de afbeelding van taferelen verwijzend naar het geloof duidelijk op de voorgrond en in de verte kunnen we een fragment opvangen van het landschap waarin het verhaal zich afspeelt.
De achtergrond voorgesteld in een niet te bijster goed geschilderd perspectief, niet zelden gebruikmakend van een veduta (letterlijk een zicht door een openstaand venster naar het achtergelegen landschap).
Zeer typisch is ook de kleur van het achterliggend landschap, weergegeven in drie kleurbanden. Beneden de bruine aarde, de middelste band in groen en de bovenste band in lichtblauw, de kleur van de lucht.

Mag ik je voorstellen: De terugkeer van de Vlaamse Primitieven.



Alle ingrediënten zijn aanwezig. De uitzichtloze situatie perfect weergegeven door de rechtse vrouw die het niet meer zien zitten en met de handen aan het hoofd gebarend "wat nu?". De linkse vrouw kijkt ook al niet vrolijker.

Hun geloof in "het niets", geïllustreerd in de lege glazen en de messen op tafel. Symbolen die verwijzen naar iets dat er toch niet komt, centraal, duidelijk afgebeeld in de voorgrond.

En dan rest er ons noch het zicht op het landschap. Dit zien we niet duidelijk. bovenaan rechts kunnen we een glimp van het "verre" opvangen. Onderaan de bruine aarde, het groene struikgewas in 't midden en tussen de struiken kunnen we de blauwe lucht nog net waarnemen.
De veduta ten voeten uit.